Hướng nghiệp và chọn nghề: những điều cần lưu ý đối với học sinh phổ thông.

Hướng nghiệp và chọn nghề là một trong những quyết định quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi người, đặc biệt là đối với học sinh phổ thông. Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển giao từ học tập thuần túy sang việc định hướng con đường tương lai, xây dựng sự nghiệp. Vì vậy, việc hướng nghiệp đúng đắn là vô cùng cần thiết, không chỉ giúp học sinh lựa chọn ngành nghề phù hợp mà còn định hình nhân cách, phát triển kỹ năng sống và xác định mục tiêu dài hạn.

 Hiểu rõ bản thân

Một trong những yếu tố quan trọng nhất khi hướng nghiệp là giúp học sinh hiểu rõ bản thân mình. Điều này bao gồm việc nhận diện sở thích, đam mê, kỹ năng, và giá trị cá nhân. Học sinh cần được khuyến khích khám phá những điểm mạnh và yếu của mình, từ đó có thể chọn lựa ngành nghề phù hợp. Chẳng hạn, một học sinh yêu thích khoa học tự nhiên và có khả năng tư duy logic có thể phù hợp với các ngành nghề kỹ thuật, công nghệ, hoặc y học. Ngược lại, những em có khả năng giao tiếp tốt và yêu thích công việc xã hội có thể cân nhắc các ngành nghề liên quan đến truyền thông, giáo dục, hoặc tâm lý học.

Nghiên cứu thị trường lao động

Thị trường lao động thay đổi liên tục, do đó việc nắm bắt thông tin về xu hướng nghề nghiệp và nhu cầu nhân lực là cần thiết. Học sinh cần được trang bị kiến thức về những ngành nghề có triển vọng trong tương lai, từ đó đưa ra quyết định đúng đắn. Ví dụ, các ngành liên quan đến công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, và chăm sóc sức khỏe đang phát triển mạnh mẽ và dự báo sẽ có nhu cầu nhân lực cao trong thời gian tới. Đồng thời, việc tìm hiểu về điều kiện làm việc, mức lương, và cơ hội thăng tiến của các ngành nghề cũng giúp học sinh có cái nhìn toàn diện hơn về công việc mình lựa chọn.

Tư vấn từ người có kinh nghiệm

 Học sinh phổ thông thường thiếu kinh nghiệm sống và hiểu biết về thị trường lao động, do đó sự tư vấn từ những người có kinh nghiệm là vô cùng quý báu. Thầy cô, chuyên gia hướng nghiệp, và cha mẹ có thể cung cấp những thông tin, lời khuyên hữu ích để giúp học sinh định hướng đúng đắn. Ngoài ra, việc tham gia các buổi tư vấn nghề nghiệp, hội thảo, hoặc giao lưu với những người đã thành công trong lĩnh vực mà học sinh quan tâm cũng là cơ hội để các em học hỏi, định hình rõ hơn về tương lai nghề nghiệp.

Thử nghiệm và trải nghiệm

Không có gì tốt hơn việc trải nghiệm thực tế để biết mình có thực sự phù hợp với một ngành nghề hay không. Học sinh có thể tham gia các hoạt động ngoại khóa, thực tập, hoặc các dự án cộng đồng liên quan đến lĩnh vực mình quan tâm. Qua đó, các em sẽ có cái nhìn trực quan hơn về công việc, rèn luyện các kỹ năng cần thiết và đánh giá lại sự phù hợp của bản thân với ngành nghề đó. Việc thử nghiệm nhiều lĩnh vực khác nhau cũng giúp học sinh mở rộng tầm nhìn và có thể khám phá ra những đam mê mà trước đây chưa từng nghĩ đến.

 Định hướng lâu dài và linh hoạt

Cuộc sống luôn biến động, và thị trường lao động cũng không ngoại lệ. Vì vậy, học sinh cần được hướng dẫn để có một kế hoạch dài hạn nhưng cũng cần đủ linh hoạt để thích ứng với những thay đổi. Một ngành nghề có thể đang “hot” ở thời điểm hiện tại nhưng không có nghĩa là sẽ duy trì được điều đó trong tương lai. Do đó, việc học sinh chuẩn bị tâm thế học tập suốt đời, sẵn sàng học hỏi và cập nhật kiến thức mới là yếu tố then chốt để duy trì sự nghiệp bền vững.

 Vai trò của gia đình và nhà trường

Gia đình và nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng và hỗ trợ quá trình chọn nghề của học sinh. Gia đình có thể cung cấp sự ổn định về tâm lý và tài chính, giúp học sinh có nền tảng vững chắc để khám phá và theo đuổi ngành nghề mà mình đam mê. Cha mẹ cần khuyến khích con cái tìm hiểu nhiều lĩnh vực khác nhau, đồng thời tôn trọng và ủng hộ quyết định nghề nghiệp của con. Ngoài ra, gia đình nên tạo điều kiện cho học sinh tham gia các khóa học, hoạt động ngoại khóa và thực tập để giúp các em tích lũy kinh nghiệm thực tiễn.

 Nhà trường là nơi trực tiếp ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của học sinh, do đó vai trò của giáo viên và các hoạt động hướng nghiệp là không thể thiếu. Các trường học cần xây dựng các chương trình hướng nghiệp cụ thể, mời chuyên gia tư vấn nghề nghiệp đến giao lưu, tổ chức tham quan các doanh nghiệp, và khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế. Giáo viên cần đóng vai trò là người định hướng, cung cấp thông tin về ngành nghề và thị trường lao động, cũng như giúp học sinh nhận thức rõ ràng về khả năng và sở thích của bản thân.

Đối với trường THPT chuyên Nguyễn Trãi, trong những năm gần đây, nhà trường thường xuyên kết hợp với các trường ĐH uy tín trong và ngoài nước để tổ chức những ngày hội tư vấn tuyển sinh hoặc đưa HS lên các trường ĐH top đầu để trải nghiệm “Một ngày làm sinh viên” tại ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Vin Uni, ĐH Anh quốc Việt Nam BUV,… Qua những hoạt động khám phá, trải nghiệm thực tế này, các em HS đã giải đáp được phần nào những băn khoăn của mình về các ngành nghề mà các em sẽ chọn và có thêm nhiều thông tin bổ ích để có thể ra quyết định trong tương lai.

Tóm lại, việc chọn nghề và hướng nghiệp không chỉ là quyết định cho hiện tại mà còn ảnh hưởng đến cả tương lai. Vì vậy, học sinh phổ thông cần được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, và sự tư vấn cần thiết để đưa ra lựa chọn đúng đắn. Hướng nghiệp không chỉ đơn thuần là chọn một nghề để kiếm sống, mà là hành trình tìm kiếm và thực hiện đam mê, xây dựng sự nghiệp, và đóng góp tích cực cho xã hội. Với sự hỗ trợ và định hướng đúng đắn từ gia đình và nhà trường, học sinh sẽ tự tin bước vào con đường nghề nghiệp mà mình đã chọn, vượt qua những thử thách và đạt được thành công trong cuộc sống.

Tác giả: Nguyễn Thị Lan Anh - GV trường THPT chuyên Nguyễn Trãi - Hải Dương

 Nguồn ảnh: Báo Hải Dương